Olaf Scholz maakte een einde aan zijn dilemma over het al dan niet sturen van Leopard 2-tanks naar Oekraïne. Maar de aarzeling van de Duitse bondskanselier heeft de cohesie van de EU, de westerse alliantie en de betrekkingen van Duitsland met Oost-Europa, Frankrijk en de VS al geschaad. Oekraïners voelen zich opnieuw in de steek gelaten door de Duitsers.
Ik hoor mensen beweren dat Scholz in het geheim Rusland steunt terwijl hij doet alsof hij Oekraïne steunt. We weten nooit zeker wat er in Scholz’ hoofd omgaat. We weten niet of hij liegt, of hij een verborgen agenda volgt, of dat hij gewoon zwak en inconsequent is.
[See also: Oleksiy Danilov: “Weak people always come up with excuses not to act”]
Het ergste aannemen is een redelijke reactie wanneer daden en woorden niet overeenkomen. Wat we wel zeker weten, is dat hij een onbetrouwbare bondgenoot is. Vanuit het Duitse binnenlandse perspectief worden de zich ontvouwende gebeurtenissen anders afgebeeld. De Duitse media geven toe dat er communicatieproblemen zijn, maar schrijven weinig over het diplomatieke isolement van Duitsland. Het land heeft een lange geschiedenis van meningsverschillen in internationale conflicten, die teruggaan tot de Koude Oorlog. Dit is niet alleen een politieke voorkeur. Het is een businessmodel. Scholz en zijn SPD zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van wat ik het neo-mercantilistische model noem – een model dat streeft naar maximale exportoverschotten.
Neo-mercantilisme bepaalt ook uw buitenlands beleid. Angela Merkel hij was een essentiële vertegenwoordiger van de neo-mercantilistische periode. Haar politieke zet was om af te treden net toen het voorbij was. Scholz, die tot dezelfde traditie behoort, heeft minder geluk.
Veel Duitse bedrijven hebben strategische investeringen in Rusland gedaan en persoonlijke relaties met Russen opgebouwd. Mij is verteld dat Duitse CEO’s zwaar leunen op Scholz en koste wat het kost aandringen op een vredesakkoord tussen Rusland en Oekraïne. Het laatste wat ze willen is dat Oekraïne de oorlog wint met behulp van Duitse wapens. Ze zouden meer dan blij zijn met een smerige deal die de Duits-Russische betrekkingen terugbrengt naar de status quo ante, en hen lucratieve commerciële deals oplevert voor de wederopbouw van Oekraïne. In overeenstemming met de traditie van het verleden willen ze zaken doen aan beide kanten, zoals ze in het verleden deden. Het probleem voor hen is dat de Duitse regering niet machtig genoeg is om over de uitkomst van de oorlog te beslissen.
Inhoud van onze partners
Ik heb ooit de Duits-Russische relatie de meest strategische in heel Europa genoemd – strategischer dan welke bilaterale relatie dan ook binnen de EU, inclusief die tussen Duitsland en Frankrijk. De Duits-Russische betrekkingen hebben een zeer lange geschiedenis. Cultureel ligt Berlijn dichter bij Moskou dan Londen of Parijs. De enige diepe politieke vriendschap die Gerhard Schröder, de voormalige Duitse bondskanselier, ooit heeft opgebouwd, was met Vladimir Poetin. Hun gezinnen gingen samen op vakantie. Onder Merkel waren de betrekkingen minder persoonlijk, maar tijdens haar lange ambtstermijn zijn de commerciële banden hechter geworden, niet in de laatste plaats door de twee Nord Stream-gaspijpleidingen en vele bilaterale contracten. Het St. Petersburg Economic Forum was een jaarlijks Davos-achtig kalenderevenement voor Duitse en Russische zakelijke en politieke elites. Het eindigde allemaal toen Rusland Oekraïne binnenviel.
Als reactie hierop annuleerde Scholz de Nord Stream 2-gaspijpleiding en beloofde hij een nieuw tijdperk in het Duitse veiligheidsbeleid. Maar hij leverde niet. Vorig jaar waren er steeds meer berichten dat zijn kantoor een veto had uitgesproken over wapenleveranties aan Oekraïne. De hele Nord Stream 2-sage heeft een wig gedreven tussen Duitsland en Oost-Europa, dat veel gretiger is om Oekraïne te helpen. Ik heb de bilaterale betrekkingen nog nooit zo slecht ervaren als nu.
[See also: The first signs of Ukraine war fatigue in the West are starting to appear]
Ook de VS ergeren zich aan onhandige Duitse diplomatie. Bovendien wist Scholz ruzie te zoeken met Frankrijk, de belangrijkste bondgenoot van Duitsland in de EU.
Een jaar geleden trok Scholz nog eens 100 miljard euro uit voor defensie om de onderinvestering in het voorgaande decennium goed te maken. Emmanuel Macron ging ervan uit dat deze uitgaven zouden helpen bij de financiering van gemeenschappelijke Europese defensieprojecten. Dat was niet zo. Scholz besloot Israëlische Arrow 3-raketten te kopen voor het Europese luchtverdedigingssysteem en Amerikaanse Lockheed F-35 straaljagers. Merkel was het eens met Macron’s idee van Europese strategische autonomie ten opzichte van de VS, hoewel ze nooit politiek kapitaal heeft uitgegeven aan de realisatie ervan. Scholz doet niet eens alsof hij geïnteresseerd is.
De houding van Macron ten opzichte van Duitsland is er een van misverstanden. Dit is niet het Duitsland dat hij dacht te kennen. Ik merk vaak dat Fransen en Duitsers een geïdealiseerde visie op elkaar hebben. Op 22 januari vierden Frankrijk en Duitsland de 60e verjaardag van het Verdrag van Elysée, een bilateraal vriendschapspact. De politieke realiteit kan niet anders zijn dan de zelfgenoegzame beelden van die gebeurtenis. Het is natuurlijk mogelijk dat Scholz op termijn wordt opgevolgd door iemand die bereid is te investeren in de relatie met Frankrijk en Oost-Europa. Maar tegen die tijd is Macron misschien niet meer in functie.
Het gevolg van de Frans-Duitse diplomatieke breuk is de versterking van de natiestaatpolitiek overal in Europa. Als ook Frankrijk nationalistisch zou worden, zou dat Marine Le Pen ten goede komen. Zijn vijandigheid jegens de EU is alleen te vergelijken met zijn vijandigheid jegens Duitsland. Als ze Macron als president zou opvolgen, is het niet moeilijk om een politieke alliantie voor te stellen tussen rechtse regeringen in Europa die zichzelf omschrijven als oppositie tegen Duitsland.
Voor Duitsland en de EU zou dit de volgende geopolitieke ramp zijn, een ramp die ze niet hadden verwacht. De erfenis van het eerste ambtsjaar van Olaf Scholz is een reeks verbroken beloften en verbroken relaties. Niemand vertrouwt hem meer.
[See also: Leader: What Germany gets wrong]